Ці мараць андроіды пра электрычных авечак? - 13. ТРЫНАЦЦАЦЬ

ТРЫНАЦЦАЦЬ

Нібы зніч, Джон Эр Ізідор ляцеў скрозь перадвячэрняе неба дадому са сваёй працы. Цікава, ці яна ўсё яшчэ там, думаў ён. Унізе, у той старой, апанаванай смеццюкамі кватэры, глядзіць Бастара Сяброўскі на сваім тэлевізары і ўздрыгвае ад жаху штораз, калі ёй здаецца, што нехта ідзе па калідоры. У тым ліку, напэўна, і я.

Ён паспеў зайсці да прадуктовай крамы на чорным рынку. На сядзенні ззаду ляжала торба з такімі далікатэсамі, як тофу, спелыя персікі, добры мяккі сыр з рэзкім пахам, і гайдалася туды-сюды, калі ён газаваў ці рэзка спыняў аўто; гэтым вечарам ён быў напружаны і вёў неахайна. Яго нібыта адрамантаванае аўто зноў кашляла і глухла, як гэта адбывалася цягам месяцаў да рамонту. Пацукі, сказаў Ізідор самому сабе.

Пах персікаў і сыра напаўняў аўто, казытаючы нос асалодай. Рэдкія прысмакі, на якія ён выдаткаваў двухтыднёвы заробак, узяты як аванс ад містара Слоата. І ў дадатак пад сядзенням, там, дзе яна не магла боўтацца і разбіцца, бразгатала бутэлька віна Шаблі, найвялікшая рэдкасць з усіх. Ён трымаў яе ў ячэйцы Амерыканскага Банку і не прадаваў ні за якія грошы, на выпадак, калі ў нейкі далёкі, позні, апошні момант у яго жыцці з’явіцца дзяўчына.

Напоўнены смеццем і пазбаўлены жыцця дах будынку заўсёды пагружаў яго ў дэпрэсію. Ідучы ад аўто да ліфта, ён намагаўся не карыстацца перыферальным зрокам; ён засяродзіўся на каштоўнай торбе і бутэльцы, якія нёс, каб упэўніцца, што не спатыкнецца аб смецце і не трапіць ў фінансавую прорву праз недарэчнае падзенне. Калі ліфт з рыпеннем прыехаў, ён задаў не свой паверх, а ніжэй, туды, дзе цяпер жыла яго новая суседка – Прыс Стратан. І вось ён стаяў перад яе дзвярыма, злёгку пастукваючы па іх бутэлькай з віном, а яго сэрца рыхтавалася скочыць з грудзей.

– Хто там? – Яе голас, прыглушаны дзвярыма, аднак выразны. Напалоханы, але востры, нібы лязо.

– Гаворыць Джон Ізідор, – сказаў ён цяпер з упэўненасцю, якую займеў пасля размовы па відэафоне містара Слоата. – У мяне ёсць некалькі смачных рэчаў, і я думаю, што разам мы маглі б зрабіць даволі прыстойную вячэру.

Дзверы прыадчыніліся; Прыс – ніякага святла ў пакоі – узіралася ў цьмяны калідор.

– Гаворыш па-іншаму, – сказала яна. – Нібы пасталеў.

– Даў рады некалькім звыклым справам на працы. Руціна. Калі ты да-да-да-зволіш мне ўва…

– Ты пра іх распавядзеш.

Аднак, яна трымала дзверы дастаткова шырока прыадчыненымі, каб ён мог увайсці. І потым, убачыўшы, што ў яго з сабой, яна ўсклікнула; яе твар асвятліўся гарэзлівай, бурлівай радасцю. Але амаль адразу, без папярэджання, там з’явілася горыч, якая застыла, быццам маска. Радасць знікла.

– Што з табой? – спытаў ён, калі аднёс торбу і бутэльку на кухню і вярнуўся.

Безуважна Прыс адказала:

– Яны палююць на мяне.

– Чаму?

– Ох, – яна выпрасталася і пачала бязмэтна хадзіць па пакоі, засунуўшы рукі ў кішэні сваёй цяжкай, старамоднай спадніцы. – Аднойчы я табе распавяду, – яна падняла вочы і зірнула на яго. – Гэта так міла з твайго боку. Але я хачу, каб ты сышоў. Я не ў стане нікога бачыць.

Павольна яна падышла да дзвярэй у калідор; яе крокі былі няпэўненымі; яна здавалася стомленай, усе яе сілы некуды зніклі.

– Я ведаю, што з табой не так, – сказаў ён.

– Што? – гук яе голасу, калі яна прыадчыніла дзверы на калідор, павольна растаў у бескарыснасці, бяздзейнасці і пустэчы.

– У цябе няма сяброў. Табе стала значна горай, чым калі я бачыў цябе раніцай; гэта таму…

– У мяне ёсць сябры, – раптоўна моц вярнулася ў яе голас; яна нібы выпрасталася. – Ці былі. Сем. З якімі мы пачыналі. Але цяпер паляўнічыя за галовамі пачалі сваю працу. Таму некаторыя – а можа, і ўсе – ужо мёртвыя, – яна падышла да вакна і пазірала ў цемру, сярод якой свяцілі нешматлікія агеньчыкі. – Можа быць, я апошняя з васьмі. Можа быць, ты і маеш рацыю.

– Хто такія паляўнічыя за галовамі?

– Вы, людзі, і не павінны гэтага ведаць. Паляўнічы за галовамі – прафесійны забойца, якому даюць спіс тых, каго трэба забіць. Яму плацяць – цяпер узнагарода складае тысячу даляраў за забойства, наколькі я ведаю. Звычайна ён мае кантракт з горадам, таму атрымоўвае і сталы заробак. Але невялікі, каб не губляць стымул.

– Ты ўпэўнена? – запытаў Ізідор.

– Так, – яна кіўнула. – Ты пытаешся, ці я ўпэўненая, што ў яго ёсць стымул? Так, ёсць. Ён насалоджваецца забойствамі.

– Я думаю, – сказаў Ізідор, – што ты памыляешся.

Ніколі ў сваім жыцці ён не чуў нічога падобнага. Бастар Сяброўскі, напрыклад, ніколі не згадваў гэта.

– Такое не суадносіцца з сучаснай этыкай спагадызму, – адзначыў ён. – Усе жыцці як адно; ‘ніводзін чалавек не з’яўляецца востравам’, як казаў Шэкспір у даўнія часы.

– Наіўны Джон.

Ізідор, узрушаны, сціснуў далоні:

– Гэта найгоршае, што я калі-небудзь чуў. Ты можаш затэлефанаваць у паліцыю?

– Не.

– І яны ідуць за табой? Яны прыйдуць у тваю кватэру і заб’юць цябе? – цяпер ён зразумеў, чаму дзяўчына так баязліва сябе паводзіла. – Ты, безумоўна, напужаная і не хочаш нікога бачыць, – але, думаў ён, яна магла проста ўсё гэта выдумаць. Можа, яна псіхічна хворая. У яе галюцынацыі і паранойя. Можа, пыл пашкодзіў яе мозг; можа, яна ‘асаблівая’. – Я з імі разбяруся, – сказаў ён.

– Якім чынам? – яна слаба ўсміхнулася; ён убачыў яе маленькія роўныя белыя зубы.

– Атрымаю ліцэнзію на нашэнне лазернай трубкі. Яе лёгка атрымаць, асабліва тут, дзе амаль нікога няма; паліцыя не патрулюе гэты раён – мы самі па сабе.

– А калі ты будзеш на працы?

– Вазьму адпачынак за свой кошт!

Прыс сказала:

– Як міла з твайго боку, Джэй Эр Ізідор. Але калі паляўнічыя за галовамі знайшлі іншых – Макса Полакава, і Гарланда, і Любу, і Хаскіна, і Роя Бэці… – яна змоўкла. – Роя і Ірму Бэці. Калі яны загінулі, тады ўсё ўжо не істотна. Яны – мае лепшыя сябры. Чаму, халера, яны не звязваюцца за мной?

Пасля гэтых слоў яна выглядала раз’юшанай. Ён вярнуўся на кухню і дастаў запыленыя, даўно не ўжываныя талеркі, міскі і шклянкі; ён пачаў мыць іх у ракавіне, перад гэтым пачакаўшы, пакуль іржавая гарачая вада нарэшце зменіцца на чыстую. Прыйшла Прыс і села за стол. Ён адкаркаваў бутэльку Шаблі і нарэзаў персікі, сыр і тофу.

– Што гэта такое белае? – спытала яна, паказваючы. – На сыр не падобна.

– Зроблена з сыроваткі соевых бобаў. Хацеў бы, каб у мяне іх трохі расло. Такое звычайна елі з мясной падліўкай, – ён спыніўся, чырванеючы.

– Андроіды, – прамармытала Прыс, – часта робяць падобныя агаворкі. І выдаюць сябе, – яна падышла, стала перад ім, і потым, да яго здзіўлення, абняла і на імгненне прыціснулася да яго.

– Пакаштую персік, – сказала яна і насцярожана падняла вільготную ружова-аранжавую лустачку сваімі доўгімі пальцамі. І потым, калі з’ела кавалак персіка, то заплакала. Халодныя слёзы беглі па яе шчоках, падаючы на сукенку на грудзях. Ён не ведаў, што рабіць, таму працягваў нарэзваць ежу. – Ды пайшло яно ўсё, – сказала яна раз’юшана. – Тады… – яна адсунулася ад яго, абышла павольна, маленькімі крокамі, пакой, – мы жылі на Марсе. Вось дзе я спазнала андроідаў, – яе голас задрыжэў, але яна здолела працягваць; відавочна, для яе было важна мець кагосьці, з кім можна пагаварыць.

– І адзіныя людзі, каго ты ведаеш на Зямлі, – сказаў Ізідор, – Гэта твае прыяцелі – былыя эмігранты.

– Мы ведалі адзін аднаго да падарожжа. У паселішчы побач з Нью Нью Йоркам у Роя Бэці і Ірмы была свая аптэка; ён быў фармацэўтам, а яна рабіла касметыку, крэмы і мазі; на Марсе вельмі запатрабаваныя кандыцыянеры для скуры. Я… – яна вагалася, ці казаць далей, – я купляла шмат лекаў у Роя. Мне яны былі патрэбныя, бо… ведаеш, Марс – жахлівае месца. Але… – яна ўзмахнула рукой, абводзячы пакой адным рэзкім жэстам, – не істотна. Думаю, мне дрэнна, бо я тут самотная. Чорт, увесь Марс – суцэльная самота. Значна горшы за гэта.

– Хіба ў цябе не было андроідаў? Я чуў у рэкламе, што… – ён пад’еў, пакуль сядзеў адзін, а цяпер і яна ўзяла келіх віна і зрабіла глыток; на яе твары не было ніякіх эмоцый. – Я думаў, што вам дапамагаюць андроіды.

– Андроіды, – сказала яна, – таксама самотныя.

– Табе падабаецца віно?

– Яно цудоўнае, – яна паставіла кілішак на стол.

– Адзіная бутэлька, якую я адкаркаваў цягам апошніх трох год.

– Мы вярнуліся, – сказала Прыс, – бо ніхто не павінен там жыць. Марс не быў прызначаны, каб там жыць, як найменш апошнія некалькі мільярдаў год. Ён занадта стары. Яна адчуваецца ў камянях, яго жудасная старасць. Ва ўсякім разе, спачатку я брала лекі ў Роя; я жыла дзеля гэтага новага сінтэтычнага заспакаяльнага, цішазіна. А потым я сустрэла Хорста Хартмана, які ў той час меў сваю краму з маркамі, вельмі рэдкімі паштовымі маркамі; у цябе там столькі часу, што проста неабходна мець якое хобі, нешта, чым можна займацца бясконца. І праз Хорста я зацікавілася дакаланіяльнай фантастыкай.

– Маеш на ўвазе старыя кнігі?

– Гісторыі пра падарожжы ў космасе, напісаныя да падарожжаў у космасе.

– Як маглі з’явіцца гісторыі пра падарожжы ў космасе да…

– Пісьменнікі, – сказала Прыс, – выдумлялі іх.

– Як?

– Фантазія. І шмат у чым яны памыляліся. Напрыклад, пісалі, што Венера пакрытая джунглямі, у якіх жывуць вялікія монстры і жанчыны ў бліскучых нагрудніках, – яна ўважліва зірнула на яго. – Табе гэта цікава? Моцныя жанчыны з доўгімі заплеценымі светлымі валасамі і бліскучымі даспехамі на грудзях памерам з дыні?

– Не, – адказаў ён.

– Ірма – бландзінка, – сказала Прыс. – Але крохкая. Як бы там ні было, можна добра зарабіць на кантрабандзе дакаланіяльнай фантастыкі, старых часопісаў, кніг і фільмаў. Няма нічога болей захапляльнага, чым чытаць пра гарады і прамысловыя прадпрыемствы, і па-сапраўднаму паспяховую каланізацыю. Можна ўявіць, як усё магло бы быць. Якім павінен быў стаць Марс. Уяві, рэкі.

– Рэкі? – Цьмяна, але ён узгадаў, як некалі чытаў пра гэты; у старыя часы верылі, што на Марсе могуць быць рэкі.

– Праз усю планету, – працягвала Прыс. – І істоты з іншых планетаў. З неабсяжнай мудрасцю. І гісторыі пра Зямлю, пра наш час і пазней. Дзе няма радыёактыўнага пылу.

– Я думаю, – сказаў Ізідор, – што, чытаючы, ты адчувала сябе горай.

– Дакладна не, – каротка адказала Прыс.

– Ты прывезла што з гэтага дакаланіяльнага чытва з сабой? – ён падумаў, што мог бы паспрабаваць што пачытаць.

– Тут, на Зямлі, яны бескарысныя, бо нікому не цікавыя. Іх тут шмат, у бібліятэках; мы іх так і дастаём – крадзем з бібліятэк тут і аўтаракетай адпраўляем на Марс. Уяві, ты ноччу ідзеш па пустцы, і раптам бачыш успышку, як выбухае ракета, і з яе ва ўсе бакі разлятаюцца дакаланіяльныя часопісы з фантастыкай. Скарб. Канешне, ты іх прачытаеш перад тым, як прадаць, – на яе твары з’явілася захапленне, – з усіх…

Яны пачулі грукат у дзверы.

Збляднелая до шэрасці попелу, Прыс зашаптала:

– Я не магу ісці. Сядзі ціха, – яна напружылася, слухаючы. – Спадзяюся, дзверы зачыненыя, – сказала яна амаль бязгучна. – Божа, спадзяюся, што так, – яе вочы, драпежныя і поўныя моцы, утаропіліся ў яго, быццам у малітве, каб гэта было так.

Далёкі голас у калідоры сказаў:

– Прыс, ты там? – мужчынскі голас. – Гэта Рой і Ірма. Мы атрымалі тваё паведамленне.

Прыс устала і прайшла ў спальню, адкуль вярнулася з асадкай і шматком паперы, на якім паспешліва напісала:

‘ІДЗІ ДА ДЗВЯРЭЙ’

Ізідор нервова ўзяў ад яе асадку і напісаў:

‘І ШТО МНЕ СКАЗАЦЬ?’

Са злосцю Прыс надрапала:

‘ПАГЛЯДЗІ, ЦІ ГЭТА ЯНЫ”

Ён устаў і панура пайшоў у гасцёўню. Адкуль мне ведаць, што гэта яны? Пытаўся ён у самога сябе. Ён адчыніў дзверы.

У пустым калідоры стаялі два чалавекі, невысокая жанчына, сваёй прыгажосцю падобная на Грэту Гарбо, з блакітнымі вачамі і жоўта-белымі валасамі; мужчына, вышэйшы, з разумнымі вачамі, але з плоскімі, мангольскімі рысамі, што надавала яму брутальны выгляд. Жанчына была апранутая ў моднае паліто, высокія бліскучыя боты і завужаныя нагавіцы; на мужчыне была змятая кашуля і заплямленыя нагавіцы, нібы ён наўмысна хацеў падавацца неахайным. Ён усміхнуўся Ізідору, але яго яркія, вузкія вочы заставаліся насцярожанымі.

– Мы шукаем… – пачала невысокая бландзінка, але потым яна заўважыла нешта за спінай Ізідора; на яе твары з’явілася захапленне, і яна імкліва праслізнула паўз яго, закрычаўшы. – Прыс! Як ты?

Ізідор павярнуўся. Дзве жанчыны абдымаліся. Ён адступіў, і ўвайшоў Рой Бэці, сур’ёзны і вялікі, з крывой, невыразнай усмешкай.